Khi nhắc đến những làng nghề nổi tiếng ở Việt Nam, không thể bỏ qua cái tên làng nghề lược sừng Thuỵ Ứng. Trong bài viết dưới đây, JAVICO sẽ giới thiệu tới bạn lịch sử và những nét độc đáo của làng nghề này.
Làng nghề lược sừng Thuỵ Ứng ở đâu?
Làng nghề lược sừng Thuỵ Ứng nằm ở làng Thuỵ Ứng thuộc xã Hoà Bình, huyện Thường Tín, Thành phố Hà Nội. Từ Hà Nội, nếu đi theo Quốc lộ 1A hướng về phía Nam, đến ga Thường Tín rẽ theo tỉnh lộ 247 đi về hướng Tây thì chỉ khoảng 3km nữa là sẽ tới làng nghề.
Lịch sử của làng nghề lược sừng Thuỵ Ứng
Làng nghề làm lược sừng ở Thuỵ Ứng được hình thành từ khoảng giữa thế kỉ 16, cách đây hơn 400 năm. Tương truyền, ở làng Thuỵ Ứng có một người là cháu của tiến sĩ Trần Đắc đã đi xa quê để học nghề làm lược, sau đó về quê truyền nghề nhưng không tiết lộ cho dân làng biết danh tính của mình.
Tuy không rõ tên tuổi cụ thể của ông tổ nghề nhưng người dân làng nghề lược sừng Thuỵ Ứng đã làm một bức chân dung của ông bằng khảm trai và lồng trong giá gương để thờ phụng tại tam bảo chùa làng. Đến năm 1932, người dân xây một ngôi đền thờ 3 gian cạnh chùa và rước ông tổ nghề về thờ tại hậu cung từ đó.
Đền thờ ông tổ nghề lược sừng ở làng nghề Thuỵ Ứng. (Ảnh từ Internet)
Các sản phẩm của làng nghề sừng Thuỵ Ứng
Sản phẩm chính của làng nghề Thuỵ Ứng là lược. Ban đầu, người dân làng Thuỵ Ứng làm lược bằng gỗ, sau đó chuyển sang làm bằng sừng để tăng vẻ đẹp và độ bền cho chiếc lược. Lược sừng Thuỵ Ứng lúc đầu là lược vuông, sau đó được cải tiến dần thành lược cong như múi bưởi. Từ chỗ chỉ có một kiểu răng lược, lược sừng Thuỵ Ứng cũng dần có thêm nhiều loại răng đều, răng thưa… để đáp ứng những nhu cầu chải tóc khác nhau của khách hàng.
Lược sừng Thuỵ Ứng đa dạng về mẫu mã. (Ảnh từ Internet)
Ngoài sản phẩm lược, hiện nay làng nghề Thuỵ Ứng còn sáng tạo ra nhiều sản phẩm khác từ chất liệu sừng như các loại trang sức (vòng tay, vòng cổ, khuyên tai, ve cài áo, trâm cài tóc), đĩa, khay, bát, cốc, chén, thìa, dĩa, dụng cụ massage, khung tranh, tẩu thuốc, quân cờ, sản phẩm mĩ nghệ nghệ thuật, sừng cảnh trang trí treo trong nhà… để đáp ứng thị hiếu của khách hàng.
Các sản phẩm đồ trang sức, đồ trang trí, đồ mĩ nghệ… của làng nghề Thuỵ Ứng. (Ảnh từ Internet)
Bên cạnh đó, người dân Thuỵ Ứng cũng sử dụng thêm các bộ phận khác của trâu, bò để làm ra những sản phẩm như bàn chải, dây lưng, túi xách…
Đặc điểm nổi bật của sản phẩm sừng Thuỵ Ứng
Các sản phẩm của làng nghề Thuỵ Ứng được làm chủ yếu từ sừng trâu, sừng bò. Với bộ óc sáng tạo cùng đôi tay khéo léo và sự tinh mắt, cẩn thận, tỉ mỉ, những người thợ nơi đây đã biến chiếc sừng thô cứng thành những sản phẩm mềm mại, đẹp đẽ với hoa văn, hoạ tiết tinh xảo, không chỉ có tính ứng dụng cao trong đời sống hằng ngày mà còn mang nhiều giá trị về nghệ thuật, thẩm mĩ.
Nguyên liệu để làm ra các sản phẩm của làng nghề Thuỵ Ứng chủ yếu là sừng trâu, bò. (Ảnh từ Internet)
Ở làng nghề Thuỵ Ứng, các sản phẩm sừng nói chung và sản phẩm lược sừng nói riêng trước khi thành hình đều phải trải qua hàng chục công đoạn khác nhau, từ cắt sừng thành ống, hơ ép, réo thành khuôn… cho tới cắt xẻ chi tiết, chà mài, đánh bóng…
Về cơ bản, sừng mua về được cắt thành khúc, sau đó được đem đi hơ lửa, ủ tro hoặc luộc trong dầu cho mềm. Tiếp theo, sừng được ép bẹp (để thuận tiện tạo hình) rồi được cắt thành từng mảnh nhỏ gọi là phôi.
Sau đó, phần phôi này được đem đi chế tác thành các sản phẩm, mỗi loại sản phẩm sẽ có những công đoạn chế tác cụ thể khác nhau. Chẳng hạn, với sản phẩm lược thì người thợ sẽ cắt răng lược, chà mài hàng nhỏ, tỉa tách răng lược, chạm khắc hoạ tiết… Cuối cùng, sản phẩm thô sẽ trải qua quá trình đánh bóng để trở thành một sản phẩm hoàn chỉnh.
Nghệ nhân làng nghề Thuỵ Ứng khéo léo chế tác ra các sản phẩm. (Ảnh từ Internet)
Nếu sử dụng nguyên liệu là sừng trâu, sản phẩm thường sẽ có màu đen hoặc màu trắng. Nếu sử dụng nguyên liệu là sừng bò, sản phẩm thường sẽ có màu vàng đặc trưng.
Bên cạnh đó, tuỳ vào từng chiếc sừng nguyên liệu ban đầu mà người thợ lại phải tuỳ chỉnh việc hơ, ép, pha, cắt sao cho phù hợp. Vì thế, mỗi sản phẩm sừng Thuỵ Ứng có thể coi như độc nhất vô nhị, không sản phẩm nào hoàn toàn giống sản phẩm nào.
Thực tế phát triển của làng nghề sừng Thuỵ Ứng
Hiện nay, trong tổng số lượng lược được sản xuất tại làng nghề Thuỵ Ứng, có khoảng 80% là lược sừng, 20% là lược gỗ. Ngoài sản phẩm lược truyền thống, những thế hệ trẻ ở làng nghề đã tìm tòi, sáng tạo ra thêm nhiều các sản phẩm trang sức, sản phẩm mĩ nghệ trang trí… bằng chất liệu sừng trâu, bò và sừng các loại động vật khác để mở rộng thị trường.
Làng Thuỵ Ứng hiện có tới khoảng 60% các hộ theo nghề làm sừng, trong đó có nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã và cơ sở sản xuất lớn. Bên cạnh đó, người dân ở các xã lân cận vào dịp nông nhàn cũng đến đây để làm các công việc không quá phức tạp. Ngoài ra, làng Thuỵ Ứng cũng gửi nguyên liệu đến những địa phương có thợ chạm khắc tay nghề tốt để gia công sản phẩm.
Người thợ làm nghề sừng ở Thuỵ Ứng nếu trước đây phải làm ra các sản phẩm theo cách hoàn toàn thủ công thì nay đã có thêm sự hỗ trợ của nhiều loại máy móc như máy cưa để cắt sừng, máy thuỷ lực để ép sừng thành phôi, máy cắt, máy tỉa để cắt tỉa, máy chà mài để làm nhẵn, đánh bóng sản phẩm… Bên cạnh đó, việc học tập, tiếp thu các kiến thức mới về đồ hoạ, tin học, thiết kế, chế tạo máy… cũng được đẩy mạnh, giúp cải tiến mẫu mã, khả năng sản xuất của làng nghề.
Làng nghề Thuỵ Ứng hiện nay đã áp dụng nhiều máy móc, công nghệ vào quá trình sản xuất. (Ảnh từ Internet)
Với sự hỗ trợ của các loại máy móc, năng suất lao động của người thợ ở làng nghề Thuỵ Ứng được tăng lên đáng kể. Trước đây, một người thợ chỉ làm được khoảng 30 – 40 sản phẩm/ngày thì nay đã tăng lên được tới 70 – 100 sản phẩm/ngày. Thu nhập của người thợ vì vậy cũng được cải thiện, góp phần không nhỏ vào việc nâng cao đời sống và phát triển kinh tế địa phương.
Các sản phẩm của làng nghề sừng Thuỵ Ứng không chỉ được người dân trong nước ưa chuộng mà còn được xuất khẩu tới nhiều nước trên thế giới như Trung Quốc, Thái Lan, Singapore, Campuchia, Anh, Mĩ, Nhật Bản… Đặc biệt, sản phẩm của làng nghề còn được đánh giá là sản phẩm mỹ nghệ lưu niệm đặc sắc, được bày bán rộng rãi tại nhiều cửa hàng, siêu thị tại những thành phố lớn, những địa điểm du lịch nổi tiếng của Việt Nam.
Bạn bè quốc tế thích thú với những sản phẩm đến từ làng nghề Thuỵ Ứng. (Ảnh từ Internet)
Hy vọng những thông tin trên đây đã giúp bạn hiểu hơn về làng nghề sừng Thuỵ Ứng – nơi có tuổi đời cả vài trăm năm với những nghệ nhân vẫn ngày đêm miệt mài chế tác ra những sản phẩm kì công để làm đẹp cho đời, cho người.
